Evlilikteki Şemalarınızı Tanıyın

Evlilik ilişkisi yolunda gittiğinde çoğu zaman aidiyet, sevgi, mutluluk gibi sıcak hislerin yaşanmasını sağlar. Bununla birlikte iyi giden ilişkilerde bile zaman zaman çatışmaların yaşanması oldukça doğaldır. Özellikle gerginliğin, çatışmanın yüksek olduğu evliliklerde ise şiddetli olumsuz duygular ve yıkıcı davranışların altında çoğu zaman şemaları görmekteyiz. Şema Nedir?

Çocukluk çağı ve devamında bizim için önemli olan kişilerle (anne, baba, kardeş, akraba, öğretmen, akranlar, romantik ilişkiler vs.) kurulan ilişkiler boyunca bir insan kendisi, çevresi ile ilgili bir çok inanç ve beklenti oluşturmaya başlar. Doğumdan itibaren sevilme, güvende hissetme, bağlanma, onaylanma, oyun oynama, gerçekçi sınırlara ihtiyaç duyan insan bu ihtiyaçları önemli ölçüde karşılanmadığında "erken dönem uyum bozucu şema"lar dediğimiz temel inançları geliştirir. Çocukluk çağı ve devamında oluşan bu olumsuz şemalar çoğunlukla bireyin yaşamı boyunca belirli düzeylerde etkisini gösterir. Kişinin geliştirmiş olduğu ve inandığı bu şemalar; duygu durumu, davranışları, başa çıkma şekilleri, algı ve düşünceleri, bedensel tepkileri üzerinde önemli bir belirleyici rol üstlenir. Hangi ihtiyaçların karşılanmadığına göre bir çok farklı şema ve şema alanları bulunmaktadır. Şema Alanları ve Şemalar

Ayrılma-Dışlanma Şema Alanı:

* Terkedilme Şeması

* Kusurluluk Şeması

* Kuşkuculuk Şeması

* Duygusal Yoksunluk Şeması

* Sosyal İzolasyon Şeması

Zedelenmiş Özgürlük/Otonomi Şema Alanı:

* Bağımlılık Şeması

* Başarısızlık Şeması

* Dayanıksızlık Şeması

* Yapışıklık İç-içe geçme Şeması

Başkaları Yönelimlilik Şema Alanı:

* Onay Arayıcılık Şeması

* Boyun Eğicilik Şeması

* Kendini Feda Etme Şeması

Zedelenmiş Sınırlar Şema Alanı:

* Hak Görme Şeması

* Yetersiz Özdenetim/Özdisiplin Şeması

Aşırı Duyarlılık Şema Alanı:

* Yüksek Standartlar/Mükemmeliyetçilik Şeması

* Karamsarlık Şeması

* Duyguları Bastırma Şeması

* Cezalandırıcılık Şeması

Yukarı aktarılan bir çok şema alanı ve şemalar kafasını karıştırmasın. Her birimiz öykümüze göre bunlardan bazılarını ya da bir tanesini belirli düzeylerde geliştiririz. Şemaların şiddeti arttıkça kişinin yaşamındaki olumsuz etkileri de fazlalaşmaktadır. Durumu daha iyi anlayabilmek için farazi bir evlilik ilişkisi üzerinden örneklendirelim.

 Evlilik Olgusu

Bayan X ve Bay Z yaklaşık 8 senedir evlidir ve evliliklerinde 2 yaşında bir kız çocukları vardır. Öncesinde her ikisi Özel sektörde çalışmakla birlikte çocuğun doğumundan sonra Bayan X işi bırakmış ve çocuğun bakımına odaklanmıştır. Evliliğin ilk yıllarından itibaren hafif düzeyde de olsa mevcut olan sorunlar özellikle çocuğun doğumuyla birlikte artış göstermiştir. Bay Z işi gereği sıkça yurtdışına çıkmakta ve evliliklerinde birlikte vakit geçirdikleri süre azaldıkça Bayan X kızgınlıkla eşini suçlayıcı ifadeler kullanmakta bu durum Bay Z'i duygusal olarak daha da uzaklaştırmaktadır. Bayan X'in 

Terkedilme Şeması:

Bayan X 4 yaşındayken annesi trafik kazasında ölüyor. Bayan X'in babası eşinin kaybından sonra depresif bir dönem geçirmiş ve kızıyla olan duygusal yakınlığında belirgin derecede azalma olmuştur. Bayan X çocukluk döneminde babasının ondan uzaklaşacağı, onu terk edeceğine dair kaygıları olurmuş. Bayan X çocukluk döneminde yaşadığı olumsuz deneyimler sonucunda Terkedilme Şemasını geliştirmiştir. Bu şema özellikle bağlandığı kişiler kendisinden fiziksel ya da duygusal olarak uzaklaştığında tetiklenmekte ve yaşadığı yoğun kaygı hisleriyle hırçın ve agresif şekilde başa çıkmaya çalışmaktadır.

Bay X'in Cezalandırıcılık Şeması:

Bay X çocukluk ve ergenlik döneminde babasını katı ve kusur bulucu bir adam olarak tanımlıyor. Babasına yönelik derin bir bağ hissetmemekle birlikte ona karşı güçlü kızgınlık duygularına sahip. Ergenlik döneminde babasına karşı daha boyun eğici olan kız kardeşinin tersine babasının eleştirileri karşısında bağıran, onunla hırçın bir şekilde savaşarak başa çıkmaya çalışan bir yapısı var. Bay X'in olumsuz çocukluk deneyimleri sonucunda geliştirmiş olduğu bu şema özellikle eleştirildiği zamanlarda onun karşı saldırıya geçmesine ya da yakın ilişkiden kaçınarak uzaklaşma eğilimine sebep olmaktadır. Görüldüğü evlilikle ilgili verilen bu örnek, geçmiş yaşantıların evlilikteki çatışmalar ile olan ilişkisini daha açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Geçmiş yaralarıyla yıkıcı bir şekilde başa çıkmaya çalışan bir çift, temelde karşılamaya çalıştığı ihtiyacından daha da uzaklaşacak ve tıpkı çocukluğundaki benzer his ve davranışları kendisinden görecektir.