Travma ve Sonrası

Genel olarak bakıldığında insan, değişiklikler karşısında uyum sağlama kapasitesi olan bir varlıktır. Yani şehir değişikliği, askere gitme, ayrılık, sevilen birinin kaybı gibi pek çok durum kişinin psikolojik dayanıklılığı yerindeyse mevcut durumuna uyum sağlama konusunda zorluk yaşamayacaktır. Ancak yoğun düzeyde korku, dehşet ve çaresizlik duygularıyla karşı karşıya kalınan travmatik yaşam olayları kişinin dayanma gücünün ötesine geçer.

 Travmatik olayın yoğunluğuyla birlikte kişinin temel güven/güvenlik duygusu derinden sarsılır. Gerçek bir tehlike karşısında ölümle sert bir şekilde yüzleşen ya da başkasının başına gelen bir travmaya bir şekilde tanıklık eden insanda yoğun stres belirtilerinin eşlik ettiği bir dizi akut reaksiyonlar görülme ihtimali vardır. Bu reaksiyonlar travma psikolojisi alanında sıkça dile getirilen "Olağandışı bir duruma verilen olağan zihinsel, bedensel, duygusal tepkilerdir." Nasıl ki bizim için önemli biri öldüğünde belli bir süre yasını tutup yaşadığımız kaybı sindirmeye çalışıyorsak, travmatik olaya yönelik verilen akut tepkiler de beynimizin sağlıklı "hazmetme" çabalarıdır. Başka bir deyişle beynimiz her zaman olduğu gibi başına geleni anlamaya, anlamlandırmaya çalışıyordur. Ancak normal gündelik bir stresörden farklı olarak travma; bilişsel açıdan ele alındığı bireyin yaşamla ilgili 3 temel inancını (Ben değerliyim - İnsanlar güvenilirdir Dünya güvenli bir yerdir) alaşağı edebilmektedir. 

Travmatik olay sonrasındaki ilk 3 ayda gözlenebilen akut stres tepkileri şu şekildedir:

1.  Şok tepkisi
2.  Korku, kaygı, suçluluk, pişmanlık, öfke, karamsarlık, panik, çaresizlik, utanç
3.  Olayla ilgili anılarla meşguliyet artma
4.  Dikkat, konsantrasyon, bellek sorunları
5.  Sosyal açıdan geri çekilme
6.  Somatik/bedensel, tıbbi ve psikolojik sorunlarda artış
7. Uyku ve iştahta değişmeler
8. Aşırı uyarılmışlık durumu ve irkilme tepkileri
9.  Depresif yakınmalar
10.  Kontrol etme ihtiyacında artma

Travmatik olayın şiddetinden dolayı bu belirtiler olağandışı duruma verilen olağan tepkilerdir. Ancak kişinin travmayla ilişkili yaşadığı sorunlar uzadığında, işlevselliğinde belirgin bozulmalar görüldüğünde Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) tablosu ortaya çıkabilmektedir.

 Amerikan Psikiyatri Birliğinin Tanı ölçütlerine göre 6 yaş ve üzerinde Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Belirtileri şu şekildedir:

1. Aşağıdaki yollardan biriyle (ya da birden çoğuyla), gerçek ya da göz korkutucu bir biçimde ölümle, ağır yaralanmayla karşılaşmış ya da cinsel saldırıya uğramış olma:

• Doğrudan örseleyici olay(lar) yaşama.

• Başkalarının başına gelen olay (lar)ı, doğrudan doğruya görme (bunlara tanıklık etme).

• Bir aile yakınının ya da yakın bir arkadaşın başına örseleyici olay(lar) geldiğini öğrenme. Aile bireyinin ya da arkadaşının gerçek ölümü ya da ölüm olasılığı kaba güçle ya da kaza sonucu olmuş olmalıdır.

• Örseleyici olay (lar)ın sevimsiz ayrıntılarıyla, yineleyici bir biçimde ya da aşırı bir düzeyde karşı karşıya kalma (örn. İnsan kalıntılarını toplayan ilk kişiler; çocuk sömürüsünün ayrıntılarıyla yeniden yeniden karşılaşan polis memurları).

2.Örseleyici olay (lar)dan sonra başlayan, örseleyici olay(lar)a ilişkin istenç dışı gelen aşağıdaki belirtilerin birinin (ya da daha çoğunun) varlığı:

• Örseleyici olay (lar)ın yineleyici, istemsiz ve istendışı gelen, sıkıntı veren anıları.

• İçeriği ve/ya da duygulanımı örseleyici olay (lar)la ilişkili, yineleyici sıkıntı veren düşler.

• Kişinin örseleyici olay (lar) yeniden oluyormuş gibi hissettiği ya da davrandığı çözülme (dissosiyasyon) tepkileri (örn. Geçmişe dönüşler). (bu tür belirtiler, belirli bir görülme aralığında ortaya çıkabilirler; en uç biçimi, o sırada çevresinde olup bitenlerin tam olarak ayırdında olmamadır.)

• Örseleyici olay (lar)ı simgeleyen ya da çağrıştıran iç ya da dış uyaranlarla karşılaşınca yoğun ya da uzun süreli bir ruhsal sıkıntı yaşama.

• Örseleyici olay (lar)ın simgeleyen ya da çağrıştıran iç ya da dış uyaranlara karşı fizyolojiyle ilgili belirgin tepkiler gösterme.

3.Aşağıdakilerden birinin ya da her ikisinin birlikte olmasıyla belirli, örseleyici olay (lar)dan sonra ortaya çıkan, örseleyici olay (lar)a ilişkin uyaranlardan sürekli bir biçimde kaçınma:

• Örseleyici olay(lar)la ilgili ya da yakından ilişkili,sıkıntı veren anılar, düşünceler ya da duygulardan kaçınma ya da bunlardan uzak durma çabaları.

• Örseleyici olay(lar)la ilgili ya da yakından ilişkili, sıkıntı veren anılar, düşünceler ya da duyguları uyandıran dış anımsatıcılardan (insanlar, yerler, konuşmalar, etkinlikler, nesneler, durumlar) kaçınmaya da bunlardan uzak durma çabaları.

4.Aşağıdakilerden ikisinin (ya da daha çoğunun) olmasıyla belirli, örseleyici olayların ortaya çıkmasından sonra başlayan ya da kötüleşen, örseleyici olay(lar)a ilişkin düşünce ve duygularda olumsuz değişiklikler olması:

Örseleyici olay (lar)ın önemli bir yönünü anımsayamama

• Kendisi, başkaları ya da dünya ile ilgili olarak, sürekli ve abartılı olumsuz inanışlar ya da beklentiler (örn. "Ben kötüyüm", "Kimseye güvenilmez", "Dünya tümüyle tehlikeli bir yerdir", "Bütün sinir sistemim kalıcı olarak bozuldu")

• Örseleyici olay(lar)ın nedenleri ve sonuçlarıyla ilgili olarak, kişinin kendisi ya da başkalarını suçlamasına yol açan, süreklilik gösteren çarpık bilişler.

• Süreklilik gösteren olumsuz duygusal durum (örn. Korku, dehşet, öfke, suçluluk ya da utanç).

• Önemli etkinliklere karşı duyulan ilgide ya da katılımda belirgin bir azalma.

• Başkalarından kopma ya da başkalarına yabancılaşma duyguları.

• Sürekli bir biçimde, olumlu duygular yaşayamama (örn. Mutluluğu, doyumu ya da sevgi duygularını yaşayamama).

.Aşağıdakilerden ikisi (ya da daha çoğu) ile belirli, örseleyici olay(lar)ın ortaya çıkmasıyla başlayan ya da kötüleşen, örseleyici olay (lar)la ilintili, uyarılma ve tepki gösterme biçiminde belirgin değişiklikler olması:

• İnsanlara ya da nesnelere karşı sözel ya da sözel olmayan saldırganlıkla dışa vurulan, kızgın davranışlar ve öfke patlamaları (bir kışkırtma olmadan ya da çok az bir kışkırtma karşısında)

• Sakınmaksızın davranma ya da kendine zarar veren davranışlarda bulunma.

• Her an tetikte olma.

• Abartılı irkilme tepkisi gösterme.

• Odaklanma güçlükleri.

5.Uyku bozukluğu (örn. Uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte güçlük ya da dingin olmayan bir uyku uyuma).

 Motivasyon

Motive olmaya ihtiyaç duyduğunuz günlerin sayısı arttıysa, yaşamınızda "değişim" yapma zamanınız gelmiş demektir.

Çok sevdiğim bir filmden bir diyalogla başlamak isterim:

(Başarılı bir baba ve genç yaşına rağmen babasının başarısı altında ezilmiş, gölgelenmiş bir çocuğun arasında geçen bir diyalog bu...)

Genç çocuk oldukça öfkeli bir şekilde babasına:

-Ben hep senin gölgenmiş gibiyim. Senin başarıların beni öldürüyor. Ölesiye korkuyorum başarısız olmaktan ve bu korkum gerçekleşiyor yaşamımda ve de gördüğün gibi başarısızım.

Baba: -Sen doğduğunda seni sağ avcumun içiyle kavramış ve annene demiştim ki:" Bu çocuk dünyanın en iyi çocuğu olacak! Bu çocuk, hiç kimsenin görmediği kadar önemli bir çocuk olacak!"

Ve sen gerçekten iyi bir çocuk oldun. Senin her gün büyüyüşünü izlemek, gerçek bir ayrıcalıktı. Sonunda büyüdün.

Dünya her zaman toz pembe bir yer değil evlat! Birilerini suçlayıp istediğim yere gelemedim, diyemezsin. Bunu korkaklar yapar, sen bu değilsin! Sen hayatımdaki en iyi şeysin.

Ama kendine inanmaya başlayana kadar kendine ait bir hayatın olamayacak! Kendine inanmaya bir an evvel başlamalısın!

O halde motivasyon için, yaşamı keyifle yaşayabilmek için birkaç ipucu:

Kendinize İnanın!

Kendinizi Eğitin! -Eğilip Bükülmeden- Hedef ya da hayaliniz ile ilgili her şeyi öğrenin, okuyun, konuşun, dinleyin ve deneyin. Eğer bir yazar olmak istiyorsanız, ders alın, kitaplar okuyun, yazın, diğer yazarlar ile konuşun, atölye çalışmalarına katılın.

Yeterince Uyuyun!

Bazı insanlara 6 saat uyku yeterken, bazıları için 8 saat gerekli olabilir. Yeterince uyuduğunuza emin oluncaya kadar uyuyun. Ancak, 8 saatten fazla olmamasına da dikkat edin. Düzenli ve yeterli bir uykuya sahip olmanın, hem vücudunuz hem de zihniniz açısından ne kadar yararlı olduğunuz göreceksiniz.

Çocuklar ile zaman geçirmek size perspektif kazandıracaktır. İşteki yada özel hayatınızdaki sıkıntı yada endişeler, çocuklarınız ile oynadığınızda eriyip gider. Çocuklar her şeye basit yollu bakarlar ve bunu öğrenmek bile bizim için kar sayılır.

Başarı Hikayeleri Okuyun! Etrafınızdaki insanların başarı hikayelerini okuyun. Günlük gazetelerde bile size ilham verebilecek, motive edecek ve harekete geçirecek düzinelerce küçük başarı hikayeleri var. Kütüphaneler, sıradan insanların sıra dışı hikayelerini anlatan biyografi

ve otobiyografileri ile dolu. Hepsi, sizi başarıya ulaştırmak için raflarda heyecanla bekliyorlar.

Hedeflerle Çalışın!

Hedefler ile ilgili en önemli ipucu bu. Hedeflerle çalış..! Hedefler, hayatınızın tüm alanlarındaki gelişiminiz için önemlidir, eğer hedefsiz çalışırsanız, gelişiminizde güçlükler ile karşılaşırsınız. İstediğinizi elde etmek İçin, işinizi şansa bırakmanız hiç de iyi bir yol değildir.

Arkadaşlarınızı Seçin!

Arkadaşlarınızın negatif davranışları mı var? Bu sizi etkiliyor mu?

Birlikte zaman geçirdiğimiz insanlar, çoğu zaman bizim tutumumuzu etkileyebilir. Eğer ofisinizdeki yada evinizdeki bireyler sizi negatif yönde etkiliyorsa, bu durumu değiştirecek gerekli adımları atın.

Kendinize ve Başkalarına Motivasyon Masalları Anlatmayın! "Beceremem, onu yapamam."

Evet, yapabilirsin! Diğerleri ne yapabiliyorsa, sen de yapabilirsin. Aynı büyüklükte beyin, aynı iki kol ve bacak, her gün aynı zaman diliminde yaşayan kadın yada erkek tarafından yapılmış olan tüm olağanüstü şeyleri, sen de yapabilirsin.

"Yarın başlarım."

Belki, yapamazsın. Bugün yapabileceğin şeyleri asla erteleme. Yarın garanti değil ve geleceğin ne getireceğini kimse bilmiyor. Yalnızca şu andan eminsin. Buradasın ve hedeflerine ulaşabilirsin.

"Bu benim için doğru olmayabilir." 

Uğraştığınız şeyin sizin için en iyisi olduğundan hiçbir zaman %100 emin olamazsınız. Çünkü sürekli yenilenir ve değişir. Hedefe yürürken pek çok kere yol değiştirirsiniz. Mükemmel fırsatlar kapınızı çalana kadar beklemeyin.

Motivasyon ile ilgili sayfalar dolusu yazılar yazılabilir, saatlerce konuşulabilir, yukarıdaki ip uçları binlerce sayıya varacak kadar çoğaltılabilir. Ne olursa olsun, saatler süren konuşma, sayfalar dolusu yazı VS..

Önemli olan sizin kendinizi iyi tanıyıp neye ihtiyacınız olduğunu bilmek ve ardından harekete geçmek...

Değişim çanlarının çaldığını hissettiğiniz anda motive olmaya başlamanın sırları kulağınıza fısıldanacaktır...

 Özgüven Sorunlarının Üstesinden Gelebilmek

Sağlıklı Bir Özgüvenin İnşası

Basitçe tanımlayacak olursam özgüven; yaşamda karşılaşılan farklı durumlar karşısında kişinin kendi beceri ve yeteneklerine karşı geliştirmiş olduğu gerçekçi ve olumlu bir inançtır. Çocukluk ve ergenlik dönemi boyunca kurduğumuz yakın ilişkilerle kendimize, çevremize ve dünyamıza yönelik kararlar alırız. Sağlıklı bir gelişim seyrinde bir çocuk; kendisinin değerli, sevilmeye layık, yeterli biri olduğuna ilişkin inançlarını büyük oranda kendisine yakın olan anne, baba, kardeşler, öğretmen, arkadaşlar gibi kaynaklar aracılığıyla sağlar. Güvenilir, istikrarlı, duygusal açıdan sıcak ve şefkatli, destekleyici bir aile ortamı, kişinin özgüveninin inşasına katkı sağlayarak bireyin kendi potansiyeline ilişkin gerçekçi bir güven duygusu geliştirmesine zemin hazırlar. Sağlıklı gelişimde çocuk aynı zamanda da anne babasını; destekleyici, anlayışlı, duygusal açıdan yakın ve yaşamın zorlukları karşısında cesaretlendirici olarak deneyimler. 

Özgüvenin oluşmasında anne babanın çocuğa nasıl davrandığı kadar nasıl bir model oluşturduğu da son derece önemlidir. Yaşamın zorlukları karşısında etkili bir şekilde başa çıkabilen bir ebeveyn, davranışlarıyla çocuğun özgüvenini artıracak güçlü mesajlar vermektedir.

Yaşamın İlk yıllarından itibaren sağlıklı gelişim sürecinde çocuğa verilen doğrudan ya da dolaylı mesajlar:

* Güvendesin. 

* Seni seviyorum, duygusal olarak yakınlık hissediyorum. 

* İhtiyaçların ve isteklerin benim için önemli

* Başına bir şey gelirse senin için buradayım. 

* Sana, hissettiklerine, düşündüklerine, yaptığın şeylere saygı duyuyorum. 

* Hissettiklerini anlayabiliyorum. 

* Yaşamdaki zorluklarla başa çıkabilirsin. 

* Yaptığın şeyleri takdir ediyorum

* Yapamadığın zaman ya da benim istediğim gibi olmadığında seni reddetmem, suçlamam, az sevmem. 

* Diğer insanlar da senin kadar önemlidir. Onların hislerine, düşüncelerine saygı duymalısın. 

* Kendine ya da başkasına zarar verebilecek davranışlarına izin veremem. 

* Senin sınırlarına saygı duyuyorum bununla birlikte diğer insanların da sınırlarına saygı duymanı bekliyorum. 

Çocukluk ve ergenlik dönemi boyunca yaşanan güçlü etkileşimlerle iletilen bu mesajlarla bir kişide şu tarz inanç, düşünceler ve beklentiler gelişmeye başlar:

* Güvendeyim

* Sevilmeye layık değerli biriyim

* Önemseniyorum

* Anlaşılıyorum

* Zorluklarla baş edebilirim/yeterliyim

* İnsanlar destekleyicidir

* Sınırlarıma saygı duyuluyor

*Diğer insanların sınırlarına saygı duyuyorum

Yaşama yönelik bu tarz güçlü kararlar geliştirebilmiş biri; eğitim, iş, arkadaşlık, romantik ilişkiler gibi alanlarda kendisini yeterli, özgüvenli hissetmekte ve besleyici, sıcak, destekleyici yakın ilişkiler geliştirebilme kapasitesine sahip olmaktadır.

Özgüven Nasıl Darbe Alır?

* Anne babanın ihmalkar davranışları

* Çocuğun temel güven duygusunu zedeleme

* Katı, cezalandırıcı, reddedici, kusur bulucu ebeveyn tutumları

* Aşırı koruyucu anne babalık

* Aşırı karışan, müdahaleci tarz

* Başarı odaklı aşırı talepkar, mükemmeliyetçi ebeveyn özellikleri

* Çocuğu duygusal açıdan yoksun bırakacak derecede empati, koruma ve yönlendirme eksikliği VS..

Özgüveni Güçlendirebilmek..

Özgüven kapsayıcı, geniş bir tanım sunar ve bu nedenle eğitim, performans, ilişkiler gibi farklı alanlarda özgüvenle ilgili farklı sorunlar yaşanabilir. Öncelikle kişinin yaşadığı sorun alanlarını belirlemek önemlidir. İş, aile, eğitim, yakın ilişkilerde kişi ne gibi sorunlar yaşıyor?

• İnsanlara hayır demekte mi zorlanıyor?

• Eğitim aldığı alanda ya da mesleğini icra ederken kendisinin yetersiz olduğuna mı inanıyor?

• Araba, bilgisayar kullanmayı öğrenmek gibi yeni becerileri geliştirme konusunda kendinize inancınız mı zayıf?

• Başarısız olduğuna inandığı için potansiyelinin altında tatmin olmadığı işlerde mi çalışıyor?

• Romantik, yakın ilişkileri başlatmak, yakınlık kurabilmek tek mi zorlanıyor?

• İnsanların karşısında konuşmak, performans sergilemek onu kaygılandırıyor mu?

• Rezil olacağını düşündüğü için yapmaktan kaçındığı şeyler var mı?

• İlişkilerinde boyun eğici mi?

• İşinde ya da arkadaşlık ilişkilerinde kendi fikirlerini ortaya koymak, fikrini savunmak konusunda güçlükler mi yaşıyor?

• İş yerindeki çalışma koşulları hakkında patronuyla konuşma fikri bile onu kaygılandırıyor mu? vs..

Kişinin yaşadığı sorun alanları belirlendikten sonra; olumsuz duyguları ve olumsuz içerikli düşüncelerinin belirlenmesi önemlidir. Özgüven sorunuyla bağlantılı düşünceler:

• Bunu yapamam..

• Yeteri kadar iyi değilim..

• Hata yapacağım..

• Hayır dersem onu üzerim/bana kızar/gücenir/ misillime yapar..

• Komik duruma düşüceğim, rezil olacağım..

• Reddedileceğim/dışlanacağım..

• Benim hakkımda kötü düşünecekler..

• Güçsüz gözüküyorum..

• Hata yapmamalıyım..

• Zayıf görünmemeliyim..

• Benimle alay ediyorlar

• Sıkıcıyım..

• İnsanları sıkıyorum.. vs..

Bu gibi düşünceler otomatik ve hızlı bir şekilde zihnimizde dolaşırken genellikle yoğun kaygı hissi ve bedensel belirtiler eşlik etmektedir.

Özgüveninizi güçlendirebilmek için;

• Sorun alanlarını belirleyin

• Sorunu yaşarken ne hissettiğinize odaklanın

• Olumsuz duygular hissederken kendiniz ve insanlarla ilgili ne gibi düşünceler aklınızdan geçiyor saptayın

• Olumsuz düşüncelerini sorgulayın. Gerçekten de Sıkıcı, kusurlu, yeteriz biri misiniz? Aksini hissettiğiniz zamanları da hatırlamaya çalışın yani insanların sizden keyif aldığı ya da kendinizi bir işin üstesinden geldiğiniz zamanları düşünün. Düşüncelerinizi esnetmeye çalışın.

• Ne gibi uyum bozucu yaşam kurallarınız var? Size ayak bağı olan kuralları saptayın ve yaşamanızda daha gerçekçi kural ve beklentiler oluşturmaya çalışın. İnsanları sürekli eğlendiremezsiniz, çevrenizdekilerin nasıl davranacağı illa ki sizin "kusurlarınızla' ilgili olmayabilir. Diğer insanlar hata yaptıklarında gösterdiğiniz şefkat ve esnekliği kendinize de gösterin. Çifte standart uygulamayın. 

• Kaçınmak özgüven eksikliğinin en büyük sürüdürücülerinden biridir. Kaygılansanız da kaçındığınız durumların üzerine gitmeye çalışın.

 • Tek başınıza aşmakta zorlanıyorsanız uzman desteği almayı deneyin.

Olumsuz Ebeveyn Tutumlarını Değiştirebilmek

Bir kişinin yaşam döngüsü içinde ne kadar olumlu etkileri olsa da bir o kadar stresli ve zorlayıcı bir deneyimdir anne, baba olmak. Anne baba olma kararı alan biri aslında erişkin dünyasının sorumluluklarını beraberinde kabullenmiş olur. Ancak ebeveynlerin pek çoğunun şeklen anne baba olduklarını görsek de, erişkin gibi davranmadıkları bunun yerine "çocukça" ya da kendi ebeveynleri gibi "yıkıcı" tutumlar içine girdiklerini sıkça gözlemlemekteyiz.

Ebeveyn Tutumları

Ebeveyn tutumları anne, baba ya da bakım veren rolünde olan kişilerin bakımını üstlendiği, sorumlu oldukları çocuğa yönelik tavır ve davranışlarıdır. Bir çocuğun hem fiziksel hem de psikolojik açından sağlıklı gelişebilmesi anlamında aile ilişkiler ve tutumlar oldukça önemlidir. Baumrind'in sınıflandırmasında 4 çeşit ebeveyn stili tanımlanmıştır. Buna göre tanımlanan 4 ebeveyn tarzı şu şekildedir:

1) Demokratik/Dengeli Ebeveynlik

2) Yetkeci/Otoriter Ebeveynlik

3) İzin Verici Ebeveynlik

4) İhmalkar Ebeveynlik

Bu görüşte; önerilen bir tarz olarak öne çıkan demokratik ebeveynlik tarzında aile içi iletişim kanalları karşılıklı olarak açıktır. Çocuğun gereksinim ve duyguları önemsenir. Duygusal anlamda desteklenen çocuk aynı zamanda da özerk, yeterli biri gibi hissedebilmesi için anne baba tarafından cesaretlendirilir. Aile içinde sınırlar her bir üye için akılcı bir şekilde çizilmiştir. Demokratik ebeveynlik tarzıyla büyümüş çocuklar sıklıkla anne babalarının beklentileri, sınırlandırmaları daha kolay içselleştirmektedir.

Otoriter ebeveynlik tarzında ise çoğu zaman çocuk duygusal açıdan desteklenmez. Empati ve anlayışın yerini çoğu zaman katı kurallar, yapılması gerekenler ve olası cezalar alır. Bu tarz aile ortamlarında ilgi ve sıcaklık yerini talepler, başarı odaklılık ve yüksek standartları karşılamaya bırakmıştır. Katı bir şekilde dayatılan kural ve beklentiler çocuk tarafından içselleştirilmez, benimsemek yerine itaat ön plandadır. Bu tarz bir aile ortamında yetişen bir çocuk ancak talepleri, beklentileri karşılarsa ilgi ve sevgi göreceğine dair koşullu bir beklenti geliştirmiştir.

İzin verici ebeveynlik tarzında ise çocuk ailesinden sevgi ve ilgi görse de kendi sınırlarını oluşturmada belirgin güçlükler yaşar. Aile kural ve sınırlar koymada ya tutarsız ve yetersiz kalmaktadır. Sorumluluk duygusunun kazanılması, engellenmeye tahammül edebilmek, disipline olabilmek sıklıkla bu tarz ailelerde büyüyen çocukların eksik kaldığı alanlardır. Son olarak ihmalkar ebeveynlikte ise çocuk duygusal ya da fiziksel anlamda yoksun bırakılmaktadır. Reddedici, duygusal anlamda uzak, ilgisiz, dengesiz ebeveynler sıklıkla bu grupta değerlendirilir.

OLUMSUZ EBEVEYN TUTUMLARININ SONUÇLARI

Anne baba tutumları üzerine yapılan çalışmalar işlevsel olmayan/olumsuz anne baba tutumlarıyla büyümüş çocukların düşük özsaygı, strese karşı dayanıksızlık, davranış problemleri, akademik başarısızlık, depresyon ve kaygı sorunları gibi pek çok alanda sorunlar yaşayabileceğini göstermektedir. Olumsuz tutumların etkisi çocukluk dönemi ile sınırlı kalmamakta ve çoğu zaman yetişkinlik yıllarına da taşınmaktadır. Yetişkinlik döneminde karşılaşılan özgüven sorunları, iş yaşamı ve ilişki sorunlarının, ruhsal bozuklukların önemli bileşenlerinden birinin de geçmiş yaşantılar ve aile ilişkileri olduğunu bilmekteyiz. Bir ebeveynin şu yollarla çocuğunu zedeleyebilir:

* Uzun süren duygusal- fiziksel ihmal

* Aşağılama, Etiketleme (Aptal, salak gibi ifadeler kullanma vs..)

* Fiziksel şiddet

* Duygusal istismar (çocuğu suçlama, yaşından büyük sorumluluklar verme vs..)

* Cinsel istismar

* Çocuğu fiziksel olarak koruyamama

* Rehberlik yapmama

* Aşırı koruyu kollayıcı davranma

* Sorumluluk kazandırmama, sınır koyamama

* Her istediğini yapma, gerçek dışı şekilde çocuğu poh pohlamak, şımartmak..

* Koşullu ilgi, sevgi, destek vermek (iyi bir not alınca daha yakın davranmak aksi halde surat asmak, küsmek vs)

* Mükemmeliyetçilik

* Aşırı kontrolcülük- müdahalecilik (Çocuğun giyeceği kıyafetten, oynayacağı oyuna pek çok alanda karışma vs..)

Olumsuz Ebeveyn Tutumlarını Değiştirmek

Pek çok anne baba bilerek çocuğuna kötü davranmaz. Olumsuz, yıkıcı anne baba tutumlarının altında çoğu zaman çözülememiş geçmiş çatışmalar bulunmaktadır. Bu nedenle anne baba aslında çocukluktan beri öğrendiği tarifeyi uygulamaktadır çocuğuna. Bazen içten içe yanlış yaptığını bilse de davranış repertuarında olanı aktarıyordur. Geçmişinde fiziksel sözel şiddete maruz kalmış bir çocuk büyüyüp de anne baba olduğunda aynısını çocuğuna yansıtabilir. Bazen de benim gibi olmasın diye karar alırken bu sefer de başka olumsuz sonuçlarla karşılaşabilir.

 Örneğin çocukluğunda yeteri kadar ilgi, sevgi görmemiş, korunmamış bir çocuk ileride bir ebeveyn olduğunda çocuğuna her istediğini veren, aşırı koruyucu kollayıcı şekilde davranan birine dönüşebilir. Kendi çocuğu, ebeveynin çocukluğunda hissettiği gibi duygusal yoksunluk hissetmese de ebeveyninden ayrılmada, bağımsız davranmada güçlükler yaşayan, kaygıları olan bir çocuk haline dönüşebilir. Ebeveynin kendi öyküsünü iyi bilmesi, çocukluğunda neler yaşadığını ve bununla nasıl başa çıkmaya çalıştığını iyi kavrayabilmesi oldukça önemlidir.

Etkili ebeveynlik yapılabilmesi için en önemli yol haritası çocuğun evrensel ihtiyaçlarının ne olduğu ve bunun nasıl karşılanabileceğinin bilinmesidir. Bir çocuğun evrensel ihtiyaçları şu şekildedir:

1) Güvenli-İstikrarlı Bağlanma 

Doğumdan itibaren çocuk, bakım verenleriyle istikrarlı bir ilişki kurabilmek ister. İhtiyacım olduğunda annem babam benim için burada mı? Onlarla bağım güçlü mü? Bağlanırsam acı çeker miyim? Onlara güvenebilir miyim? 

2) Özerklik-Otonomi İhtiyacı:

 Zorluklarla başa çıkabilir miyim? Dayanıklı biri miyim? Yaşıtlarım kadar becerikli, yeterli miyim? Onay, takdir, destek görüyor muyum?

3) Duygu ve Gereksinimleri İfade Özgürlüğü İhtiyacı

 Benim istek, ihtiyaç ve duygularım önemsenir mi? Karar ve isteklerime saygı gösteriliyor mu? Farklı bir düşüncem ya da olumsuz bir duygumu rahatça ifade edebilir miyim?

4) Gerçekçi Sınırlar

Aile içinde mantığını bildiğim, içselleştirdiğim, tutarlı ve akılcı sınırlar var mı? Anne babamın söylediği ile davranışı örtüşüyor mu? Diğer insanlara karşı sorumluluklarımı biliyor muyum? Diğer insanların da duygularını önemseyebiliyor muyum?

5) Eğlence ve Oyun ihtiyacı

 Anne babam eğlenceye de önem veriyor mu? Sürekli yapılması gerekenler değil de kendim olabilmemi, kendimi rahat bırakıp yaratıcı olabilmemi ne kadar destekliyorlar?

Mükemmel çocuk olmayacağı gibi mükemmel anne baba da yoktur. Herkes hata yapabilir. Anne babalar da bazen hata yaparlar. Aslında çocuklar arada bir olan yol kazalarını, onlara karşı yapılan küçük yanlışlıkları çabuk affederler çünkü bir çocuğun dünyasında anne babanın yeri oldukça önemlidir. Yeter ki kendi tutumlarımızın, bunların sebeplerinin farkında olalım, değişmeye istekli olalım. Çocuklarımızla birlikte bizler de öğrenelim, birlikte gelişip büyüyelim.

 Yaşam Boyu Bağlanma ve İlişkiler

Hiç ilişkilerinizde benzer rollere girip benzer tutumları sergileyerek farklı sonuçlar beklediğiniz oldu mu? Aslında bu soruya evet yanıtının verilmesi nadir görülen bir durum değildir. Pek çoğumuz geçmişimizde öğrendiklerimizle tutarlı davranma eğilimindeyizdir. Geçmişimizden getirdiklerimiz bizlerin daha üretken, sevgi dolu biri olarak yaşamasına izin verdiği gibi, yıkıcı sonuçlara da sebebiyet verebilir. Neden derin, duygusal paylaşımların olduğu ilişkilerde defalarca hayal kırıklığı yaşarız? Neden romantik ilişkilerde "yanlış insanlara" tutuluruz? Neden bir ilişkiyi sabote edecek davranışlar içine gireriz? Gelin bu soruların cevabını BAĞLANMA KURAMI çerçevesinden değerlendirelim.

BAĞLANMA KURAMI?

Bağlanma kuramının öncüleri John Bowlby ve Mary Ainsworth yapmış oldukları bilimsel çalışmalarda erken çocukluk döneminde bebek ile temel bakım veren (genellikle anne..) arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Bağlanma alanında uzun yıllar yapılan çalışmalar yaşamın ilk yıllarında temel bakım verenle karşılıklı kurulan ilişkinin niteliğinin ileriki yaşlarda da etkisini sürdürerek yetişkinlik dönemindeki önemli ilişkilere de (romantik-sevgili ilişkisi) yansımasının olduğuna dair önemli sayıda çalışma mevcuttur.

Yaşama bağımlı ve çaresiz olarak doğan bebek, varlığını sürdürebilmek için temel bakım verenlerle birlikte fiziksel ve duygusal yakınlığı koruyucu bir dizi davranış sergilerler. Bu davranışların temel motivasyonu yakınlığı koruyarak kaygı ve korkuyu azaltmaktır. Bağlanma kuramının bakış açısına göre kurulan yakınlık korku, kaygı ve huzursuzluğu azaltır ve bu sayede rahatlamış olan bebek, ilgi ve merakını başka nesnelere kaydırabilir.

Evrimsel perspektif açısından değerlendirildiğinde bağlanma eğilimi insanlar için otomatik bir yaşantıdır. Bağlanma ilişkisinde temel güven duygusunu kazanmış biri rahatlamış ve coşkuludur. Başı sıkıştığı ve stres düzeyinin arttığı zamanlarda temel bakım verenin yanında olacağı inancını kuvvetli şekilde içselleştirmiştir.

Bebeğin temel bakım verenle ilişkisinde ihtiyaçlarının ne oranda karşılandığı ya da karşılanmadığı bağlanma tarzını şekillendirir. Bağlanma tarzı şekillenirken 2 tema ön plana çıkmaktadır:

1- Bağlanılacak/bağlanılan insan/insanlarla ilgili zihinsel temsiller

 Bebeklik ve erken dönem çocukluk döneminde bakım verenlerin ihtiyaçlarımıza ne oranda cevap verebildiği, bizlerin yetişkinlik döneminde diğer insanlara yönelik ne gibi içsel beklentiler geliştireceğimizin belirleyicisidir. Bağlanma yaşantısına yönelik beklentiler özellikle yakın ilişkilerde stres düzeyinin arttığı zamanlarda daha belirginleşmektedir.

2- Kişinin Kendisiyle İlgili Zihinsel Temsili

 Bağlanma yaşantısında yalnızca temas kurduğumuz kişilere yönelik değil kendimize yönelikte kökleşmiş inançlarımız bulunmaktadır. Diğerleri ile ilişki kurarken (yakın arkadaş, ebeveyn, sevgili, eş) ne kadar değerli olup olmadığımızın geçmiş izleri yetişkinliğimize de yansımaktadır.

 BAĞLANMA TARZLARI:

Bir insanın erken dönem yaşantıları onun nasıl bir bağlanma stiline sahip olacağını etkilemektedir. Bilinen bağlanma tarzları şunlardır:

1- Güvenli Bağlanma

 Güvenli bağlanma tarzına sahip kişiler sıklıkla desteklendiğini ve zor durumlarda ona arka çıkacak birilerinin olacağına dair bir his geliştirmişlerdir. Kendini önemli ölçüde güvende hisseden çocuk bu algısını yaşamın ilerleyen dönemlerine de taşır. Başkalarına yönelik olumlu beklentiler kadar kendisiyle ilgili de olumlu inançlara sahiptir.

2- Kaçıngan Bağlanma

 Bu bağlanma tarzına sahip kişiler zor durumlarda diğer insanların ona destek olacağı ile ilgili emin değildir. Örneğin; bir bebek ne kadar ağlasa da duyulmamış ya da nadir olarak ihtiyacına cevap alabilmiştir. Çocuğun sıkça yaşadığı bu deneyim zamanla şöyle bir içsel mesaja dönüşecektir:

"Üzgün, kaygılı ve korkmuş hissediyorum. Beni teskin edip yatıştıracak kimse yok. Bu nedenle sadece kendime güvenebilirim!"

"Zor anımda kimse yanımda olmayacak. Kendi derdimle ben başa çıkmalıyım!" Kaçıngan bağlanma stiline sahip kişiler yakın ilişkilerde kendini rahat hissetmezler. Bu nedenle çoğu zaman ilişkilerinde belirli bir mesafeyi korumaya gayret gösterirler. Kaçıngan-korkulu bağlanmış kişilerin her ne kadar ilişkilerinde yakınlık kurma isteği olsa da reddedilme korkusundan dolayı bu isteği engellerler. Bu bağlanma tarzında yakınlaşma korkusuyla birlikte birine bağımlı olma ihtimaline karşı kaçınma eğilimi de söz konusudur. Kişi, geçmiş deneyimlerinden dolayı sadece kendisine güvenmesi gerektiği öğrendiği için sıklıkla olumsuz duygu ve düşüncelerini baskılarlar. Duygu ve ihtiyaçların baskılanması diğerlerine "muhtaç olmamak" ve kişinin bağımsızlığını, kontrol duygusunu sürdürmesi içindir. Derin duygusal paylaşımın yüksek ihtimal olduğu romantik ilişkilerde kişi bu tarz bir motivasyonla partnerine "güvenli bir mesafeden" temas etmeye çalışır. Ancak bu ilişki tarzı sıklıkla karşı taraftan reddedilme şeklinde yorumlanarak İlişkinin "alışılmış olduğu şekilde" sürmesine ya da bitmesine yol açabilecektir.

3- Kaygılı Bağlanma 

Bakım verenle ilişkisinde istikrarsızlık, reddedilme ve ihmalin ön plana çıktığı kişilerin kaygılı bağlanma tarzı geliştirme ihtimali yüksektir. Kişi tek edilmeye yönelik yoğun kaygı ve beklentilerle doludur. İlişkide özellikle huzursuzluğun arttığı zamanlarda bağlanılan kişinin ondan uzaklaştığına yönelik her türlü gerçek ya da algısal sinyale karşı tetiktedir. İlişkilerde daha güvende hissedebilmek için sıklıkla partnere yapışma derecesinde yakınlaşma ve diğer güvensizlik içerikli davranışlar sergilenir. Bu tarz davranışlar çoğu zaman geçmiş bağlanma deneyimlerini doğrularcasına diğer partnerin ilişkiden uzaklaşma isteğiyle sonuçlanabilmektedir. Kişinin diğerlerine yönelik güvensizliği kadar kendine verdiği değerde kaygan bir zeminde durur.

Kaygılı-saplantılı bağlanma stiline sahip kişiler ilişkilerinde yakınlık arayışıyla birlikte yüksek kaygı yaşarlar. Kendine verdiği değer düşüktür ve diğerleri tarafından kabullenilmeye karşı artmış hassasiyetleri vardır.

 GEÇMİŞİMİZE MAHKUM MUYUZ?

Tüm bunlara rağmen aktarılan bu bilgiler kağıt üzerinde olanlardır ve bağlanma yaşantısı siyah-beyaz olarak yaşanmamaktadır. Kaçıngan özellikleri fazla olan biri bütün ilişkilerinde kendini geri çekmeyebilir ya da mesafeli olmayabilir. Benzer şekilde, bağlanmayla ilgili yoğun kaygıları olan bir kişi bütün ilişkilerinde yapışkan ya da aşırı talepkar olmayabilir. Bağlanma tarzlarına özgü bu davranış kalıplar özellikle stres düzeyinin arttığı dönemlerde kendini gösterir.

Bizler geçmişimizden etkilenen varlıklarız pek tabi ki ancak geçmişimizin tutsakları değiliz. Özellikle de geçmişimizde bizi yaralayan ilişki biçimine olumlu anlamda ters düşen ilişkilerin "iyileştirici" nitelikte olduğunu söyleyebiliriz. Bu alanda yapılan çalışmalar; ilişkide sağlıklı bir bağ geliştirildiğinde bağlanmayla ilgili kaygıları olan kişilerin güvensizlikle ilgili davranışları daha az sergilediği belirtilmektedir.

Sağlıksız, yıkıcı ilişki tarzlarını azaltmanın bir diğer yolu da partner seçiminde güvenli bağlanma stiline sahip insanları seçmektir. Güvenli bağlanma geliştirmiş kişilerle kurulan derin duygusal ilişkiler, duygu durumun daha stabil olmasına ve bağlanmayla ilişkili kaygıların önemli ölçüde azalmasına zemin hazırlayacaktır.

Psikoterapi sağlıklı ilişkiler geliştirmek ve ilişki  sorunlarının nedenlerini anlama ve daha uyumlu davranışları geliştirme konusunda oldukça anlamlı bir yolculuktur. Eğer siz de bağlanmayla ilgili yaşamınızda süregelen belirgin zorlanmalar algılıyorsanız uzman desteği almanızı öneririm.

Aşağılık Kompleksi Neden Oluşur?

Çocukluk döneminde edinilen deneyimlerin yetişkin duygu dünyasını etkilediğini belirten aşağılık kompleksinin sebeplerini anlattım.

Çocukluk döneminde diğer insanlarla edindiğimiz deneyimler birer yetişkin olarak duygu dünyamız üzerinde büyük bir etkiye sahiptirler. Örneğin çocukluğunuzda reddedilme ve utancı deneyimlemişseniz (belki esmer olduğunuz için sizinle "kara kuru" diye birileri okulda sizinle dalga geçmiş veya belki babanız her defasında sizin sıkça ağlayışınıza "mız mız" diye alaycı bir şekilde karşılık vermişse).

ÖĞRENİLMİŞ OLUMSUZ DUYGU

Bir yetişkin olarak da kendinizi, diğer insanların hiçbir kastı olmasa bile sizde erken öğrenilmiş uyumlu olmayan bu şemalar (aşağılık kompleksi) bir kez tetiklendiğinde (ör. Herhangi birisinin seni eleştirdiğinde) bu kompleksin içinde var olan aşağılık duygusu tetikleneceğinden dolayı reddedilmiş ve utanmış hissetmeniz muhtemelen daha kolay olacaktır. Oysa siz gerçekte ne reddedilecek, ne de utanılacak bir şey yapmışsınızdır. Fakat o anda sizi olumsuz etkileyen o, zamanında öğrenilmiş paketin içindeki olumsuz duygudur. Dolayısıyla bu duygular başka sorunlara yol açacaktır. Belki kendinizi çok fazla geri çekecek ve neredeyse hiçbir ilişkinizi sürdüremeyebileceksiniz ya da hiç uygun olmamasına rağmen sürekli agresif tepkiler verebileceksinizdir. Bu nedenle, psikoterapide hangi olumsuz duyguların sorunları oluşturduğunu ve bu duyguların nereden kaynaklandığını anlamak ilk sırada yer almaktadır.

KİŞİYE UYUMSUZLUK YARATIRLAR

Şemalar (aşağılık komplekslerimiz) yaşamın erken yıllarında karşılanma-mış temel duygusal ihtiyaçlardan doğarlar. Şemalar beyinde kendilerini koruyup sürdürdüklerinden ötürü yetişkinlikte de aynı ihtiyaçların karşılanmamasını önlemeye devam ederler. Yani o kişiye uyumsuzluk yaşatırlar. Dolayısıyla kişi kendisini "uyumsuzun tekiyim" şeklinde etiketlerken karşısındaki kişi de onu aynen öyle etiketleyip, anlamaya çalışmadan ilişkide bulunduğu o komplekse sahip olan kişiye ihtiyacı olan duyguyu veremeyecektir.

KİŞİSEL SINIRLAR KORUNMALI

Hepimiz kompleksli duygularımızın bizimle doğduğuna ilişkin inancımız yüzde yüz kesindir. Oysa bilim bunların çocuklukta bize yanlış tutumlar sergileyen ebeveynlerimiz tarafından algılatılmış olup beynin ise bize bunları gerçekmiş gibi hissettirdiğini ispatlamış durumdadır. Demek ki biz bu duyguları hissettiğimizde eğer ki - bunun bize öğretilmiş olduğunu, bizim gerçekliğimiz olmadığını yani bu şekilde düşündüğümüzde ve de bu düşüncemize gerçeklik olduğuna inandığımızda agresif davranmak yerine biz bu olumsuz eleştiriyi yapana dönüp "bana bunu söyleyemezsin" şeklinde kişisel sınırlarımızı korumak için daha sakin bir duygu yaşayabiliriz.

Evlilik İlişkilerinde İletişim Çatışmaları

Özellikle evlilik doyumunun azaldığı, eşler arasındaki çatışmanın yüksek düzeyde olduğu evlilik ya da ilişkilerde çiftler arasındaki iletişiminde bozulduğunu görmekteyiz. Çiftler arasındaki iletişim çatışmaları illa ki evlilik sorunun sebebi olmasa da önemli sürdürücü faktörlerinden biridir.

* "Benim kocam hep böyledir, sorumsuz!"

* "Sürekli beni suçluyorsun!"

* "Karım bunu sürekli yapar doktor bey, beni insanlar arasında küçük duruma düşürmeye bayılır!"

* "Tabi ki her şeyi en doğrusunu sen bilirsin, her zaman olduğu gibi yine sen haklısın değil mi! (alaycı gülümseme)

* "Arkanı toplamaktan bıktım, usandım, artık saygısızca davranmana dayanamıyorum!"

* "Neden bu kadar bencil ve umursamazsın!"

* "Aptalca şeylere para harcaman beni deli ediyor artık!"

Tabi ki bu örnekler çok daha fazla çoğaltılabilir ve belki de bir kısmı sizin de yaptığınız ilişkilerinizde size tanıdık gelen cümlelerdir. Peki biz cümleleri kurarken neyi amaçlıyoruz? Neyi elde etmeye çalışıyoruz? Amaçladığımız şeye ulaşabiliyor muyuz? Öncelikle neyi amaçladığımıza bakalım:

* "Benim kocam hep böyledir, sorumsuz!" (Görev paylaşımı konusunda daha fazla yardıma ihtiyacım var, senin tarafından daha fazla desteklenmek istiyorum)

* "Sürekli beni suçluyorsun!" (İlişkimizde bana daha fazla saygı duymanı istiyorum. Bazı zamanlarda eleştirilerin beni incitiyor ve sana karşı kızgın hissediyorum)

* "Karım bunu sürekli yapar doktor bey, beni insanlar arasında küçük duruma düşürmeye bayılır!" (Bana daha fazla saygı duyman beni mutlu eder.)

* "Tabi ki her şeyi en doğrusunu sen bilirsin, her zaman olduğu gibi yine sen haklısın değil mi! (alaycı gülümseme) - (Senin tarafından anlaşılmaya, duyulmaya çok ihtiyacım var)

* "Arkanı toplamaktan bıktım, usandım, artık saygısızca davranmana dayanamıyorum!" (Yaşamımda düzen ve kontrolü önemsiyorum)

* "Neden bu kadar bencil ve umursamazsın!" (Senin tarafından önemsenmek ve değerli hissetmek istiyorum)

* "Aptalca şeylere para harcaman beni deli ediyor artık!" (Maddi açıdan belirsizlik ve tedirgin ediyor. Harcamalar konusunda daha planlı gitmeyi isterim)

Görüldüğü gibi ne kadar yıkıcı, yaralayıcı da olsa her cümlenin altında karşılanmamış ihtiyaç ve isteklerin olduğunu görmekteyiz. Elbette ki ihtiyaçlarımızın hemen her zaman karşılanması pek mümkün değildir. Ancak daha yapıcı bir dil kullanarak kendimizi anlatma ve anlaşılma olasılığımız da artacaktır. Peki sert tartışmalarda ne gibi düşünce ve mantık hataları yapıyoruz? Aynı örnekler üzerinden devam edelim; 

* "Benim kocam hep böyledir, sorumsuz!" (Aşırı genelleme, Etiketleme hatası, suçlayıcı tarz)

 * "Sürekli beni suçluyorsun!" (Aşırı genelleme, Savunuculuk)

* "Karım bunu sürekli yapar doktor bey, beni insanlar arasında küçük duruma düşürmeye bayılır!" (Aşırı genelleme, zihin okuma, İğneleyici tarz)

* "Tabi ki her şeyi en doğrusunu sen bilirsin, her zaman olduğu gibi yine sen haklısın değil mi! (alaycı gülümseme) (aşırı genelleme, iğneleyici, savunucu tarz)

* "Arkanı toplamaktan bıktım, usandım, artık saygısızca davranmana dayanamıyorum!" (Etiketleme, suçlayıcı tarz)

* "Neden bu kadar bencil ve umursamazsın!" (Etiketleme, suçlayıcı tarz)

* "Aptalca şeylere para harcaman beni deli ediyor artık!" (Etiketleme, suçlayıcı tarz)

Aslında her birimizin herhangi bir ilişkide iletişim içindeyken istediğimiz anlaşılmak ve kendini ifade etmektir. Aksi durumlarda ise hissettiğimiz yoğun bir öfke, hayal kırıklığı ve yalnızlıktır. İnsanları antenleri ne söylendiğinden öte nasıl söylendiğine açıktır. Dolayısıyla yargılayıcı, suçlayan, aşırı genelleyen, olumsuz etiketler yapıştıran, iğneleyici, alaycı, karşı tarafı hor gören ifadeler çoğu zaman ihtiyaç ve isteklerimizi karşı tarafa doğru bir şekilde geçiremeyecektir. Bu tarz durumlarda karşı tarafın tepkisi çoğu zaman; savunmaya geçme, duvar örme, karşı saldırıya geçme gibi davranışları içerecektir.

ilgili diğer makaleler  John Gottmanın Başarılı ilişkinin Sırrı  

İlişkilerinizde Bağlı mısınız? Bağımlı mısınız?

İnsan yaşamı boyunca bir ilişki ağının içerisindedir. Öyle ki bu durum doğumuyla birlikte başlar ve hayat boyu farklı şekillerde kendini gösterir. Yeni doğan bir bebek olarak yaşama bağımlı bir varlık olarak adım atar. Ancak ağlayarak, gülümseyerek iletişim kurmaya çalışan bebek bu sayede altının temizlenmesi, uyutulması, karnının doyurulması gibi ihtiyaçlarını karşılama konusunda temel bakım verene muhtaç yani bağımlıdır. Bebeklikte anneyle kurulan bağımlı ilişki normal gelişimsel bir süreçtir. Sağlıklı gelişim sürecinde insan ilişkilerinde bağımlılıktan bağlılığa doğru bir geçiş yapar. Dil ve motor becerilerdeki hızlı gelişmelerle birlikte çocuk anneden yavaşça ayrılabilmekte ve dış dünyayı tanımaya çalışmaktadır. Çocuk büyüdükçe tek başına yürüyebilmekte, basamakları desteksiz çıkabilmekte, eline kaşık ya da çatal alıp kendini doyurabilmekte, istek, ihtiyaç ve duygularını artık kelimelere dökebilmektedir. Bu süreç aynı zamanda da insanın kendini yeterli, dayanıklı hissettiği ve güçlü bir özgüven inşa ettiği bir deneyimdir.

Her ne kadar biyolojik psikolojik eğilimlerimiz muhtaçlıktan birey olmaya, özerk olmaya yönelikse de bazen insan ilişki bağımlılığından kurtulamamakta ve buna bağlı ilişki sorunları yaşayabilmektedir. İlişki bağımlılığı kendisini her yaşta farklı şekillerde gösterebilir. Bazen annesinden ayrılmakta güçlük yaşayan ve okula gitmek istemeyen kaygılı bir çocuk, bazen de romantik bir ilişkide kendi kararlarını vermekte zorlanan, partnerinden uzaklaşmakta, ayrı kalmada zorlanan bir yetişkinde görürüz ilişki bağımlılığını.

 İlişkide Bağımlı mısınız?

* Günlük hayatımda sorumluluk almada zorlanırım (EVET) (HAYIR)

* İlişkilerimde sıklıkla diğer insanların beni yönlendirmelerini isterim (EVET) (HAYIR)

* Kendimi sıklıkla yetersiz hissederim (EVET) (HAYIR)

* İlişkilerimde yakın olduğum kişilerden uzaklaşmak beni fazlasıyla kaygılandırır (EVET) (HAYIR)

* Yakın olduğum partner, anne, baba gibi figürlerden ayrılmakta belirgin şekilde zorlanırım (EVET) (HAYIR)

* Yaşamımdaki önemli kararların pek çoğunda tek başıma hareket edemem (EVET) (HAYIR)

* Yaşamımda yakın olduğum kişiden ayrı bir hayatım yokmuş gibi hissediyorum (EVET) (HAYIR)

* Yaşamımdaki önemli kişi ya da kişileri yitireceğime ya da bu kişilerin başlarına hastalık, yaralanma, ölüm gibi kötü bir şey geleceğiyle ilgili sıklıkla tasalanır, endişelenirim (EVET) (HAYIR) 

* Evde ya da başka ortamlarda tek başıma olmakla ilgili korkularım var (EVET) (HAYIR)

* Benim için önemli olan kişi ya da kişilerden ayrıldığım ya da ayrılacak gibi olduğumda baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı, kusma gibi bedensel yakınmalarımda artış olur (EVET) (HAYIR)

İlişki Bağımlılığının Nedenleri

Pek çok ilişki sorununa zemin hazırlayan bağımlı ilişki tarzının sebepleri:

* Aşırı koruyucu, kollayıcı, müdahaleci anne baba tutumları

* Anksiyöz kaygılı ebeveyn tutumları

* İhmalkar ebeveynlik

* Özgüven sorunları, yetersizlik inancı vs

İlişkilerde Bağımlılıktan Bağlılığa: "İlişki Bağımlılığının Üstesinden Gelebilmek"

* İlişkilerde ne gibi bağımlı davranış kalıpları sergilediğinize odaklanmaya çalışın.

* İlişkilerdeki bağımlılığınızın kökenlerini anlamaya çalışın. Ne gibi çocukluk yaşantılarınız oldu? Bağımlı ve yetersiz hissettiğiniz ne gibi anılarınız var?

* İlişki içinde bağımlı olmanın avantaj ve dezavantajlarını yazın.

* İlişkilerde bağımlı tarzınızdan dolayı memnuniyetsiz olduğunuz ve değiştirmek istediğiniz şeylerin listesini çıkarın.

* Kendinizi cesaretlendirin ve yaşamınızda kaygılarınızdan dolayı yapmaktan kaçındığınız şeylerin üzerine gitmeye çalışın. Her başarınız için kendinizi ödüllendirin.

* Kendinize yavaş yavaş da olsa partnerinizden ya da bağımlı olduğunuz kişiden ayrı hobi, sosyal faaliyetler bulun. Haftada 1-2 bile olsa bağımlı olduğunuz kişiden farklı bir ortam ve kişilerle vakit geçirin.

* Kaygılandığınız zaman aklınıza gelen düşünceleri saptamaya çalışın ve onları sorgulayın. Gerçekten düşündüğünüz kadar kötü mü?

* Yaşamınızda yeni sorumluluklar alın, ne kadar kaygılı hissetseniz de vazgeçmeyin. * İlişkide kendinizi daha çok ortaya koyun, atılgan olun. İstek, ihtiyaç ve duygularınızı daha sık dile getirin.

* Hoşlanmadığınız şeylere daha fazla "HAYIR" deyin.

* Yardım istemeden yapabildiğiniz işlerin sayısını artırın.

* Üstesinden gelemediğiniz bir durumda uzman desteği alın.

"Bağlı hisseden biri, yaşamındaki kişi olmadan da yapabileceğini bilerek ona sevgiyle bağlanır. Birine bağımlı olansa yaşamındaki kişi olmadan yapamayacağını sanarak korkuyla yapışır. Bağımlı ilişkide korku, sevginin yerini alır."

Evlilikteki Şemalarınızı Tanıyın

Evlilik ilişkisi yolunda gittiğinde çoğu zaman aidiyet, sevgi, mutluluk gibi sıcak hislerin yaşanmasını sağlar. Bununla birlikte iyi giden ilişkilerde bile zaman zaman çatışmaların yaşanması oldukça doğaldır. Özellikle gerginliğin, çatışmanın yüksek olduğu evliliklerde ise şiddetli olumsuz duygular ve yıkıcı davranışların altında çoğu zaman şemaları görmekteyiz. Şema Nedir?

Çocukluk çağı ve devamında bizim için önemli olan kişilerle (anne, baba, kardeş, akraba, öğretmen, akranlar, romantik ilişkiler vs.) kurulan ilişkiler boyunca bir insan kendisi, çevresi ile ilgili bir çok inanç ve beklenti oluşturmaya başlar. Doğumdan itibaren sevilme, güvende hissetme, bağlanma, onaylanma, oyun oynama, gerçekçi sınırlara ihtiyaç duyan insan bu ihtiyaçları önemli ölçüde karşılanmadığında "erken dönem uyum bozucu şema"lar dediğimiz temel inançları geliştirir. Çocukluk çağı ve devamında oluşan bu olumsuz şemalar çoğunlukla bireyin yaşamı boyunca belirli düzeylerde etkisini gösterir. Kişinin geliştirmiş olduğu ve inandığı bu şemalar; duygu durumu, davranışları, başa çıkma şekilleri, algı ve düşünceleri, bedensel tepkileri üzerinde önemli bir belirleyici rol üstlenir. Hangi ihtiyaçların karşılanmadığına göre bir çok farklı şema ve şema alanları bulunmaktadır. Şema Alanları ve Şemalar

Ayrılma-Dışlanma Şema Alanı:

* Terkedilme Şeması

* Kusurluluk Şeması

* Kuşkuculuk Şeması

* Duygusal Yoksunluk Şeması

* Sosyal İzolasyon Şeması

Zedelenmiş Özgürlük/Otonomi Şema Alanı:

* Bağımlılık Şeması

* Başarısızlık Şeması

* Dayanıksızlık Şeması

* Yapışıklık İç-içe geçme Şeması

Başkaları Yönelimlilik Şema Alanı:

* Onay Arayıcılık Şeması

* Boyun Eğicilik Şeması

* Kendini Feda Etme Şeması

Zedelenmiş Sınırlar Şema Alanı:

* Hak Görme Şeması

* Yetersiz Özdenetim/Özdisiplin Şeması

Aşırı Duyarlılık Şema Alanı:

* Yüksek Standartlar/Mükemmeliyetçilik Şeması

* Karamsarlık Şeması

* Duyguları Bastırma Şeması

* Cezalandırıcılık Şeması

Yukarı aktarılan bir çok şema alanı ve şemalar kafasını karıştırmasın. Her birimiz öykümüze göre bunlardan bazılarını ya da bir tanesini belirli düzeylerde geliştiririz. Şemaların şiddeti arttıkça kişinin yaşamındaki olumsuz etkileri de fazlalaşmaktadır. Durumu daha iyi anlayabilmek için farazi bir evlilik ilişkisi üzerinden örneklendirelim.

 Evlilik Olgusu

Bayan X ve Bay Z yaklaşık 8 senedir evlidir ve evliliklerinde 2 yaşında bir kız çocukları vardır. Öncesinde her ikisi Özel sektörde çalışmakla birlikte çocuğun doğumundan sonra Bayan X işi bırakmış ve çocuğun bakımına odaklanmıştır. Evliliğin ilk yıllarından itibaren hafif düzeyde de olsa mevcut olan sorunlar özellikle çocuğun doğumuyla birlikte artış göstermiştir. Bay Z işi gereği sıkça yurtdışına çıkmakta ve evliliklerinde birlikte vakit geçirdikleri süre azaldıkça Bayan X kızgınlıkla eşini suçlayıcı ifadeler kullanmakta bu durum Bay Z'i duygusal olarak daha da uzaklaştırmaktadır. Bayan X'in 

Terkedilme Şeması:

Bayan X 4 yaşındayken annesi trafik kazasında ölüyor. Bayan X'in babası eşinin kaybından sonra depresif bir dönem geçirmiş ve kızıyla olan duygusal yakınlığında belirgin derecede azalma olmuştur. Bayan X çocukluk döneminde babasının ondan uzaklaşacağı, onu terk edeceğine dair kaygıları olurmuş. Bayan X çocukluk döneminde yaşadığı olumsuz deneyimler sonucunda Terkedilme Şemasını geliştirmiştir. Bu şema özellikle bağlandığı kişiler kendisinden fiziksel ya da duygusal olarak uzaklaştığında tetiklenmekte ve yaşadığı yoğun kaygı hisleriyle hırçın ve agresif şekilde başa çıkmaya çalışmaktadır.

Bay X'in Cezalandırıcılık Şeması:

Bay X çocukluk ve ergenlik döneminde babasını katı ve kusur bulucu bir adam olarak tanımlıyor. Babasına yönelik derin bir bağ hissetmemekle birlikte ona karşı güçlü kızgınlık duygularına sahip. Ergenlik döneminde babasına karşı daha boyun eğici olan kız kardeşinin tersine babasının eleştirileri karşısında bağıran, onunla hırçın bir şekilde savaşarak başa çıkmaya çalışan bir yapısı var. Bay X'in olumsuz çocukluk deneyimleri sonucunda geliştirmiş olduğu bu şema özellikle eleştirildiği zamanlarda onun karşı saldırıya geçmesine ya da yakın ilişkiden kaçınarak uzaklaşma eğilimine sebep olmaktadır. Görüldüğü evlilikle ilgili verilen bu örnek, geçmiş yaşantıların evlilikteki çatışmalar ile olan ilişkisini daha açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Geçmiş yaralarıyla yıkıcı bir şekilde başa çıkmaya çalışan bir çift, temelde karşılamaya çalıştığı ihtiyacından daha da uzaklaşacak ve tıpkı çocukluğundaki benzer his ve davranışları kendisinden görecektir.

 Depresyon ve Tedavisi

Depresyon dünyanın en önemli sağlık problemlerinden biridir. O kadar yaygındır ki psikiyatrik hastalıkların "nezle'si olarak bilinir. Ancak depresyonun nezleden önemli bir farkı vardır ki depresyon ölümle sonuçlanabilir!

Depresyonda olan kişiler:

• Yoğun üzüntü, endişe, suçluluk ve değersizlik duyguları ile boğuşurlar.

• Kendilerine karşı acımasız ve suçlayıcıdırlar!

• Günün büyük kısmında ve neredeyse her gün üzgün ve çökkün hissederler.

• Dikkatlerini toplamada ve sürdürmede, en basit konularda bile karar vermede zorluk ç

• Bir sorunla karşılaştıklarında çözüm üretmek onlar için çok zordur.

• Her gün yaptıkları ve önceden keyif aldıkları faaliyetlere karşı ilgi ve isteklerini kaybetmişlerdir.

• Kişisel hijyenlerini ve görünüşlerini ihmal ederler.

• Sonuç olarak, sosyal çevreleri gitgide daralır. Enerjileri azalmıştır ve kendilerini aşırı derecede yorgun hissederler.

• Uykuya dalmada ve sürdürmede zorluk çekerler ya da zamanlarının çoğunu uykuda geç

• Benzer şekilde ya iştahları azalmıştır ve kilo verirler ya da tam tersine iştahları artmıştır ve kilo alırlar. • Hareketleri ya iyice yavaşlamıştır ya da aşırı tetikte, huzursuz ve telaşlıdırlar.

• Bazıları fiziksel bir temeli olmayan çeşitli ağrı ve sızılardan yakınır.

• Ölüm ve intiharla ilgili tekrarlayan düşünceleri olabilir.

Bu noktada depresyonun sağlıklı hayatın bir parçası değil, bir rahatsızlık olduğu unutulmamalıdır. Etkinliği kanıtlanmış bilişsel davranışçı tekniklerle bu rahatsızlığın üstesinden gelmek mümkündür. Depresyonun ortaya çıkmasında biyolojik, psikolojik ve sosyal etkenler rol oynar. 

Örneğin,

• Ailedeki depresyon geçmişi, sağlık problemleri, kronik rahatsızlıklar; • Çocukluk döneminde travma ya da istismar öyküsü;

• Yalnızlık, sosyal destek eksikliği;

• Kısa süre önce yaşanmış stresli yaşam tecrübeleri;

• Evlilik ya da ilişki problemleri;

• İşsizlik; maddi zorluklar;

• Mevsim değişiklikleri, gebelik, alkol ya da uyuşturucu kullanımı depresyon için risk oluşturan durumlardır.

Depresyon kişinin davranışlarında önemli değişiklikler oluşturur. Bu değişiklikler de kişinin depresyonunu daha da tetikleyerek bir kısır döngü yaratır. Örneğin, enerjisi azalan kişi günlük görev ve sorumluluklarını ihmal eder. Keyif aldığı aktivitelerden uzaklaştıkça kişi kendisini ümitsiz hisseder. Enerjisi ve motivasyonu daha da azalır.

Sonuç olarak hiçbir aktivitede bulunmaması olumlu şeyler yaşamasına ve hissetmesine engel olur. Benzer şekilde kişi ev ve iş yerinde sorumluluklarını ihmale başladığında, yapacağı işler yığılır. Bu yüzden kendisini çaresiz, suçlu ve başarısız hisseder ve depresyonu daha da kötüleşir.

Bilişsel davranışçı yaklaşıma göre; bu kısır döngünün devam etmesinde düşüncelerimizin payı çok önemlidir.

Depresyonda olan bir kişi ya hep ya hiç, aşırı genelleme, sonuçlara atlama, falcılık gibi pek çok düşünce hatasını gerçekmiş gibi deneyimler. Örneğin  "Dışarı çıksam da bir şey değişmeyecek " otomatik düşüncesi, kişinin umutsuz hissetmesine ve sonuç olarak evde kalıp uyumayı seçmesine neden olur.

"Oysa kişi geçen gün dışarı çıktığımda kendimi daha iyi hissetmiştim" diye düşündüğünde, daha umutlu hissedecek ve yataktan kalkma gücünü bulacaktır. Bilişsel davranışçı yaklaşımda işte bu düşünce ve davranışların değiştirilmesi, sonuçta da depresyon kısır döngüsünün kırılması hedeflenir.

Kendinizi çökmüş, umutsuz, depresif hissediyorsanız uzman desteğine ihtiyaç duyabilirsiniz.

Lütfen yardım almaktan çekinmeyin.

Sıcak, ateş, kan, şehvet, aşk, samimiyet, güç, heyecan ve agresiflik gibi kavramları simgeler. Kan basıncını ve solunumu hızlandırabilir. İnsanları çabuk karar almaya ve beklentileri arttırmaya teşvik edici bir etkisi vardır. Kırmızı, dikkat çekici bir renktir. Kırmızı renkteki kelimeler ve objeler insanların dikkatini hemen çeker. Dekorasyon ve dizayn yaparken kırmızıyı tercih edersek bu objeler hemen farkedilecektir. Kırmızı, duygusal yoğunluğu arttıran ve çoşturan bir renktir. Kırmızı kıyafetler insana özgür enerjik bir moda sokabilir. Kendini kontrol etmekte zorluk çekenlerin kırmızı renkten uzak durmalarını tavsiye ederiz.

Kırmızı, hakimiyet kuran bir renktir. Kırmızı renk insanların zamanı unutmasına yol açar. İşte bu yüzden barlarda ve gece klüplerinde kırmızı renge ağırlık verilir. Kırmızı renk kan rengidir, asırlar boyu tehlikenin ve tahribatın simgesi olmuştur. Trafik ışıklarında 'dur' sinyali olarak kullanılmasının nedeni de budur.

Kırmızı rengi tercih edenlerin kişilik analizlerinde, bu kişilerin güç ve iktidara düşkün oldukları görülür. Bu kişiler aktif, atılgan, girişken olup kazanmayı ve elde etmeyi sever. Belirleyici ve yönlendiricidir. Arzuludur, İştahlıdır, hırslıdır. Duygularını anlatırken tepkiseldir. Liderlik ve önderlik özellikleri toplumca hemen fark edilir.

Mavi

Yalnızlığı, üzüntüyü, depresyonu, bilgeliği, güveni ve sadakati simgeler. Psikologların hasta görüşmelerinde mavi renkli giysiler asla giymemelidirler. İş görüşmelerine mavi giyerek gitmek kararlılığı ve bağlılığı ifade eder. İş görüşmelerine giden kişilerin kostümlerinde mavi rengi tercih etmeleri işe kabul edilmelerini sağlayabilir. Dolayısıyla mavi en popüler renklerden biri olmasına rağmen yiyeceklerle ilgili konularda mavi kullandığında dikkatli olmak gerekir. Çünkü mavi doğal bir iştah kapatıcıdır ve bazı durumlarda itici etki yaratabildiğinden kilo almak isteyenlerin mavi renkten uzak durmaları gerekir.

Kilo problemi olanların evlerini maviye boyamaları, onların diyetine yardımcı olabilir. Bu nedenle kilo problemi olanların, özellikle yemek odalarını ve mutfaklarını mavi renge boyatmaları gerekmektedir. Aynı şekilde müşterilerinin daha fazla yemek yemesini arzu eden restoran işletmecileri ise mavi renkten kaçınmaları gerekir.

Mavi ve açık mavi boyanmış ortamlar, verimliliği ve performansı arttırır. Çalışırken akılda kalması gereken notların altını kalın mavi kalemle çizmek okunan şeylerin akılda kalmasını kolaylaştırır. Dünyada neden mavi renkli kalemlerin tercih edildiğini sanırım birçok kimse düşünmemiştir. Mavi kalemle yazılan yazılar hafızada daha çabuk ve kalıcı olarak yer almaktadır.

Mavi rengi tercih edenlerin kişilik analizlerinde bu kişilerin toleranslı, hoşgörülü, anlaşma yanlısı olduklarını ve huzuru aradıklarını görmekteyiz. Çevreleri ve kendileri ile barışıktırlar. Az ile yetinirler, sabırlı ve metanetlidirler. Ayrıca çok fedakardırlar. Aileleri ve arkadaşları için oldukça özverili olmaları bazen suistimallere sebebiyet verebileceğinden dikkatli olmalıdırlar.

 Sarı

Parlak limon sarısı gözü en çok yoran renktir. Aynı zamanda sarı renk metabolizmayı hızlandırır. Odanızı parlak sarıya boyarsanız bebeklerin ağlamasına ve erişkinlerin sinirlenmelerine yol açarsınız. Ayrıca sarı sayfalı not defteri ve bilgisayar ekranında sarı renkli arka fon pek iyi bir fikir degildir. Beyninizi ve gözlerinizi yorar.

Sarı, az miktarlarda kullanıldığında parlaklık ve sıcaklık hissi verir. Tıpkı güneşli bir gün gibi davet edicidir. Sarı, güneş ışığı gibidir, kendinizi iyi hissetmek için orada olmasını istersiniz ama gözünüzün içine girmesini istemezsiniz. Soluk sarı söz konusu olduğunda, çürümeyi, hastalığı, kıskançlığı ve hilekarlığı simgeler. Dolayısıyla sarı söz konusu olduğunda seçilen tonlar oldukça önemlidir.

Sarı rengi tercih edenlerin kişilik analizinde, bu kişilerin özgür ve bağımsız olmayı sevdikleri ortaya çıkmıştır. Değişkenlikten hoşlanırlar. Çapkın ve şıpsevdi bir yapı gösterebilirler. Günübirlik, dolu dolu yaşamaya bayılırlar. Çevrelerine enerji saçarlar. Yaşamlarında bir terslikle karşılaştıklarında hemen yeni bir ritme girerler. Bu kişilerin ikna kabiliyetleri üst düzeydedir. Entellektüel olma, yöneticilik, hırs ve iddia onun temel öğeleridir.

Yeşil 

Yeşil, pek çok kavramla ilişkili olarak karşımıza çıkar, bunların içinde en güçlüsü ve evrensel olanı doğadır. Buna bağlı olarak ayrıca yaşamı, gençliği, yenilenmeyi, ümitleri ve dinçliği simgeler. Bazı kültürlerde orta yaşlardaki gelinler, doğurganlığı simgelemesi icin yeşil giyer. Yeşil, gözler için en rahat renktir ve görme gücünü arttırır. Sakinleştiricidir ve sinir sistemi üzerinde doğal bir etki yapar. Yeşil aynı zamanda hastanelerde de tercih bir renktir. Çünkü hastaların rahatlamasını sağlar.

Yeşil, aynı zamanda Amerikan kültüründe parayı simgeler.Yeşil rengi tercih edenlerin kişilik analizinde, bu kişilerin kendilerine değer verme duygularının çok fazla olduğu görülür. Doğru bildiğinde ısrarcıdırlar. Fikrinden ödün vermez. Kovalayıcı ve takipçidir. Otoritesi ve inandırıcılığı ile çevresindekileri etkilemeyi başarır. Bazen abartıya kaçarak megaloman küstah bir kişilik sergileyebilirler.

 Siyah 

Tartışmalı bir renktir. Bir taraftan karanlık güçler, suç ve kötülük ile düşünülürken, diğer taraftan sadakat, sebat, dayanıklılık, ihtiyat, bilgelik ve güvenilirlik ile İlişkilendirilir. Bir tarafta yönetim ve güç anlamına gelirken diğer taraftan acı, keder ve yas anlamına gelir. Siyah, pek çok insan için kıyafet rengidir. Bazıları siyahı güçlü ve ciddi görünmek için kullanır. Bazıları ise daha zayıf gösterdiği için tercih eder.

Siyah rengi seven insanlar genellikle özgüveni yüksek, azimli ve kararlı kimselerdir. Kendi kararlarını kendileri vermek isterler. Bu özellikleri ile iş hayatında başarılı olabilirler, fakat inatçılık ve aşırı hırs gibi olumsuzlukları dengelemeleri gerekir. Ayrıca, siyah giyen insanların ruhsal sorunlarının daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Özellikle çocuklarda inatçılığa ve depresyona neden olabilir.

 Beyaz

Saflığı, temizliği ve masumiyeti simgeler. Pek çok kültürde gelinler beyaz giyer. Ayrıca temizliği simgeler. Bu yüzden doktorlar, hemşireler ve laboratuvar teknisyenleri steril görünmek icin beyaz giyerler. Beyaz, ışığı yansıtır ve ortamı serin tutar. Dolayısıyla yaz ayının kıyafet rengidir. Genel olarak serin ve canlandıran bir his verir.

Beyaz rengi seven insanlar genellikle, temizliği, aydınlığı ve düşünmeyi seven, hayal dünyası geniş, soğukkanlı ve uzlaşmacı kişilerdir.

Mor

Asaletin rengidir. Lüks hayat, zenginlik ve zarafeti simgeler. Aynı zamanda romantizmin, duygusallığın ve tutkunun rengidir. Bazı insanlar mor rengi, gösterişli havasından dolayı dekorasyonda kullanmayı sever. Bazıları ise suni bir renk olarak algılar.

Morun açık tonları olan lavanta, leylak gibi renkler ilham verici etkileri için çalışma odalarında tercih edilebilir. Beyinsel faaliyetleri ve sanatsal düşünceyi arttıran mor, özellikle sanatçıların çalışma ortamları için uygun olabilir.

Mor rengi seven insanlar genellikle, ruhsal dünyası ön planda olan, kişilerdir. Duyarlılıkları fazla olduğu için sanat dallarında başarılı olma ihtimalleri daha fazladır.

 Kahverengi

Toprağın ve ahşabın rengidir. Sağlam ve güvenilir bir his verir. Kahverengi doğal, rahat ve açık bir atmosfer yaratmayı sağlar. Durağanlık, güçlülük, olgunluk ve güvenilirlik mesajları iletir.

Kahverengiyi seven insanların tenleri genellikle hassas ve duyarlıdır. Duygusal yönleri ağır basar. Kendilerini güvende hissedecekleri tanıdık ortamlara ihtiyaç duyarlar. Sakinliği ve sadeliği severler, fakat yalnızlıktan hoşlanmazlar.

Pembe

Romantik ve narin bir renktir. Aynı zamanda sakinleştirici bir etkisi vardır. Araştırmalar gösteriyor ki, pembe insanları sakinleştirmekte ve kalpleri yumuşatmaktadır.

Bir hapishanede kapı ve pencere demirleri pembeye boyandığında, mahkumların agresif davranışlarının kaybolduğu gözlemlenmiştir. Pembe enerjiyi çeken sakinleştirici bir rol oynar. Ancak maalesef pembe rengin teskin edici etkileri bazen kısa süreli olabilmektedir.

Pembe rengi seven insanlar ki bunlar genellikle kadınlardır, duygusal, neşeli, sorumluluklarının bilincinde ve biraz ürkektir, fakat çekingenliklerini fazla belli etmezler.

Turuncu

Turuncu dışa dönük, heyecan ve mutluluk verici, dinamik, dikkat çekici, çarpıcı ve iç açıcı bir renktir. Kırmızıdan sonraki en sıcak renk olan turuncu gösterişin ve şatafatın rengidir, fakat kırmızı kadar rahatsız edici değildir. Turuncu renk metabolizmayı hızlandırır. Canlılık, cesaret ve güven verir. Zihni harekete geçirir.

Turuncu renk, kullanıldığı ortamlara neşe ve canlılık verir. Bundan dolayı, çocuk odalarında, mutfakta ve yemek odasında kullanılabilir. Çalışma odası ve dinlenme mekânları için çok uygun değildir.

Turuncu rengi seven insanlar genellikle dışa dönük, hareketli, neşeli ve sosyal ilişkileri kuvvetlidir. Bazen de gösterişe yatkınlık, sürekli haklı olma ve üstün gelme isteği görülebilir.

 Gri 

Siyah ve beyaz renklerin değişik oranlarda karıştırılması elde edilen bir renk olan gri, gözün en rahat algıladığı renklerden biridir. Alçak gönüllülüğü ifade eden, uzlaştırıcı ve denge unsuru olan bir renktir. Ciddiyet ve hareketsiziliği çağrıştırır. Diplomatik ve ağır ortamlarda denge unsuru ve uzlaştırıcı olarak kullanılabilir. Kullanıldığı ortamlarda bunaltıcı bir havaya neden olabileceği için fazla tercih edilmeyen bir renktir.

Gri rengi seven insanlar genellikle olaylardan uzak durmayı tercih ederler. Kuralcı, tutucu ve hareketsiz yanları ağır basabilir. Karamsarlık ve içe kapanıklığa da neden olabilir. Aktif ve dışa açık insanlar griyi bunaltıcı bulurlar.

 Lacivert

Mavinin koyu tonlarından birisidir ve düşüncenin simgesidir. Biraz daha güçlü ve çok fazla göze batmayan bir renktir. İnsanların üzerinde güçlü ve başarılı imajı bırakmakta ve büyüklük algısı yaratmaktadır. Bundan dolayı dünyadaki şirketlerin yarısından fazlası (Fort, Tofaş, Nokia, İş bankası, Finans bank vs.). logolarında lacivert rengi kullanmaktadır. Çünkü biz büyük firmayız, biz güvenilir firmayız, biz sizin paranızı heba etmeyiz vb. imajı vermek için. Fazla göze batmayan bir renk olduğundan dolayı da toplum içinde çok göze batmak istemeyenler de bu rengi tercih edebilirler. Bu rengi giyen kişilerde kendilerini daha inandırıcı ve karizmatik hissederler bundan dolayı iş ve siyaset dünyasının vazgeçilmez bir rengidir.

Lacivert sezgileri güçlendirir ve karar vermeyi kolaylaştırır. Sonsuzluğu, otoriteyi ve verimliliği simgeler. Düşünce gücünü artırarak karar vermeyi kolaylaştırdığı gibi hafızayı da güçlendirici bir etkiye sahiptir. Hafızayı güçlendirdiğinden dolayı bu renk pijama giyenlerin rüyalarını hatırlama olasılıklarının daha fazla olduğu söylenmektedir. Lacivert mekanlar düşünce yoğun çalışmalar için uygundur. Yatak odalarında kullanılması hiç tavsiye edilmez.Bu renk ruh ve sinir hastalıklarında, göz, kulak ve burun hastalıklarında tedaviye yardımcı olmakta ve bu hastalıkları olan kişilerin bu rengi kullanmaları önerilmektedir.

 Özdenetim/Özdisiplin Sorunları: "Dürtüsel Çocuğu Sınırlamak"

Özdenetim/Özdisiplin Sorunları: "Dürtüsel Çocuğu Sınırlamak"

Bir çocuk, sağlıklı gelişim yolculuğunda bir çok ihtiyacının karşılanmasını beklemektedir. Başkalarına güvenli bir şekilde bağlanma, olumlu bir kendilik algısı geliştirme, yeterli hissetme, ihtiyaç ve duygularını ifade etme, oyun oynayabilme gereksinimlerinin yanı sıra gerçekçi- akılcı sınırlar geliştirme ve özdenetim becerilerini oluşturabilmede geleceğin sağlıklı erişkini için son derece önemli bir role sahiptir.

Özdenetim-Özdisiplin Sorunları Yaşayan Kişiler Tipik Olarak Ne Gibi Problemler Yaşarlar?

* Sorumluluk alabilme ve sorumlulukları sürdürebilmede zorlanma

* İş, ev ve aile yaşamında sorumluluklardan kaçınma (çocuk bakımı, faturaların ödenmesi, projenin tamamlanması vs.)

* Küçük engellenmeler karşısında bile öfke kontrol sorunları yaşama, duygu denetiminde zorlanma

* Dürtüsellik (Akla geleni mantıklı süzgeçten geçirmeyip hemen davranışa dönüştürme)

* Amaca güdülenmede güçlükler, motivasyonel sorunlar (iş, partner, ilgi alanlarındaki sık değişmeler)

* Çabuk sıkılma, sıkıcı iş, görev ve durumlarda çabuk pes etme, cayma

* Haz-ödül yönemlilik, kısa vadeli tatminleri uzun vadedeki hedeflere tercih etme

Öz-Denetim/Öz-Disiplin Sorunlarının Nedenleri...

* Sınırları oluşturmada ebeveynin yetersiz tutumları

* Aile içinde rol model olan anne babada da benzer sorunların görülmesi

*Aşırı koruyucu aileler

* Çocuk-ergenin yapması gereken sorumlulukların anne/baba tarafından üstlenilmesi (ev ödevi, odanın toplanması vs..)

* Çocuğun öfke patlamalarına ve denetimini yitirmesine izin verilmesi/göz yumulması

* Dikkat Eksikliği / Hiperaktivite öyküsünün bulunması

* Mizaç

Dürtüsel Çocuk Aslında her bebek dünyaya dürtüsel bir şekilde gelir. Kendi ihtiyaç, istek ve duygularını dürtüsel bir şekilde ifade eden bir bebek-çocuk doğal olarak öz-denetimsizdir. Sağlıklı büyüme sürecinde özellikle uyumlu aile tutumlarıyla birlikte bir çocuk dürtülerini kontrol edebilmeyi, sorumluluk alabilmeyi, tahammül edebilmeyi öğrenir. Böyle bir çocuk büyüdüğünde yetişkin dünyasının taleplerini karşılayabilen biri haline gelebilir. Bu nedenle dürtüsel çocuğu durdurabilmek için sağlıklı erişkini devreye sokmak önemlidir.

Sağlıklı Erişkin Yanıyla Dürtüsel Çocuğu Sınırlayabilmek

Bizler büyüdüğümüzde ister istemez yaşamımızın sorumluluğunu da üstlenmiş oluruz. Bu nedenle özellikle disiplin ve denetimle bağlantılı güçlüklerimizden dolayı diğerlerini suçlamayı bırakarak sorunu kabullenmek ve kendi yaşamının sorumluluğunu almak ilk adım olmalıdır. Değişim İçin Öneriler

* Değişim için motivasyonunuzu artırın (neden değişmeliyim? Özdenetim-Özdisiplin sorunlarım ne gibi sorunlara yol açıyor?)

* Disiplin ve denetimle ilgili algıladığınız problem listesi belirleyin.

* Problem davranışlarınızın avantaj/dezavantajlarını yazın (Örn. işte çatışma yaşadığım zaman işi bırakma davranışım kısa vadede beni sorumluluktan, kişilerarası ilişkilerde huzursuz hissetmekten uzaklaştırıyor, uzun vadede kronik işsiz oluyorum, kredi borçlarımı ödeyemiyorum, yaşıtlarıma göre kendimi vasıfsız ve başarısız biri gibi hissediyorum vs..)

* Zorluk derecesine göre küçük sorumluluklar alarak başlayın ve giderek artırın.

* Etkili zaman yönetimi için ajanda tutun.

* Öfke denetimi için nefes egzersizi yapın.

* Olumsuz duygularınıza yol açan düşüncelerinizi belirleyip bunların yerine işlevsel, gerçekçi düşünceler oluşturmaya çalışın ('buna tahammül etmek zorunda değilim!' demek yerine 'Şu anda bu görevi yapmak bana sıkıcı geliyor ama buna dayanabilirim' gibi uyuma yönelik düşünceler geliştirin).

* Disiplin ve denetim sorunlarınıza yol açabilecek olası psikiyatrik problemler için destek alın (Dikkat

eksikliği / hiperaktivite bozukluğu, kişilik özellikleriyle bağlantılı zorlanmalar vs..)